مسعود کاویانی؛ علی شیرخانی؛ مقصود رنجبر
دوره 11، شماره 4 ، اسفند 1401
چکیده
مردم‌سالاری دینی الگویی جدید از حکومت دینی است که آن را برخی اندیشوران دینیِ نوگرا در قرن بیستم مطرح کردند و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ظهوریافت. این نظریه با وجود نو بودن و سازگاری با مبانی دینی، ...
بیشتر
مردم‌سالاری دینی الگویی جدید از حکومت دینی است که آن را برخی اندیشوران دینیِ نوگرا در قرن بیستم مطرح کردند و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ظهوریافت. این نظریه با وجود نو بودن و سازگاری با مبانی دینی، هنوز نتوانسته به عنوان یک الگو در جهان اسلام جلوه کند و به‌رغم مهم بودن، پژوهش چندانی دربارۀ آن صورت نگرفته است. (پیشینه) در این باره این پرسش مطرح است که با نگاه موردی به اندیشه‌های سید قطب، اندیشه‌های سلفی و بنیادگرا چه نقشی فراروی گسترش مردم‌سالاری دینی در جهان اسلام ایفا کرده‌اند. (مسئله) این پژوهش مهمترین چالش فراروی گسترش مردم‌سالاری دینی در جهان اسلام را برخی اندیشه‌های سلفیِ مبتنی بر خلافت می‌داند. (فرضیه) به طورخاص اندیشۀ مبتنی بر ظاهرگرایی، عقل‌ستیزی و تقدیرگراییِ سید قطب ـ که با مفاهیمی مانند جاهلیت، جهاد ابتدایی وخلافت عجین شده، نقش مستقیمی در ایجاد و گسترش این چالش داشته است. این مقاله درصدد است با استفاده ازروش‌شناسی هرمنوتیکِ مؤلف‌محور (روش)، ضمن بررسی و نقد اندیشة سیاسی سید قطب و تبیین نفوذ اندیشة سیاسی وی در گروه‌ها و جریان‌های سلفی ـ تکفیری، نشان دهد یکی از چالش‌های پیش روی گسترش مردم‌سالاری دینی در جوامع اسلامی، اندیشه‌های سلفی و بنیادگرایانه است. با این حال، می‌توان با تکیه بر اسلام سیاسیِ مبتنی بر عقلانیت و اجتهاد و همافزایی با برخی گروه‌های متعادلِ جهان اسلام، بر مشکلات فراروی گسترش این پدیده فائق آمد. (یافته)
